 | |
Uittreksels uit
‘Zen ist die größte Lüge aller Zeiten’ (Zen is de grootste leugen ooit)
van Kôdô Sawaki Rôshi
Het complete boek (in het Duits) is uitgegeven door Angkor Verlag en verkrijgbaar bij de boekhandel of bij
Amazon |
.
1. Jezelf vinden en je eigen leven vorm geven
Als je de Weg van Boeddha tot jouw diepste vraag maakt, zul je zien dat deze vraag elke dag verandert. Hoe moet ik de eeuwige Weg op dit moment, nu hier bewandelen? Elk moment moeten we opnieuw ontwaken, elk ogenblik moeten we opnieuw oefenen.
Hoe weet ik vandaag of ik morgen nog leef? Wie weet nog iets van gisteren? Echt van belang is wat ik op dit moment doe. Mijn voeten moeten zo stevig op de grond staan, dat mijn hele lichaam met de grond verankerd is.
De waarde van een mens is niet gerelateerd aan zijn loonstrookje. Maar wat is dan de werkelijke waarde van een mens? Als je ernaar zoekt, moet je eerst eens jezelf vinden. Wie ernaar op zoek gaat, heeft al het groots mogelijke geluk van een mens gevonden. Vertrouwd raken met je zelf – wat is er grootser dan dat?
2. Sawaki hoeft alleen maar Sawaki te zijn
Toen ik nog een kleine knecht in Eiheji was, zat ik eens in zazen in een halfdonkere hal. De oude kokkin – die me vaak tijdens het werk dwarslag – zag me toevallig en gooide zich vol overgave neer en maakte een diepe buiging voor me als ware ik Boeddha zelf. Deze ervaring heeft mijn leven bepaald. Ineens wist ik, dat ik de rest van mijn leven zazen moest beoefenen: “Zelfs zazen brengt deze oude vrouw tot buigen…waarom weet ik niet, maar zazen is voor mij waardevoller dan wat dan ook.” Zo heb ik de rest van mijn leven voor de weg van zazen geleefd. Ik ben dankbaar het monnikengewaad te mogen dragen en in zazen te kunnen zitten.
In het leven gaat het mij niet erom de hoogste waarheid te prediken of over de diepste gedachtes te mediteren. Ik volg gewoon de leer van boeddha’s en patriarchen en zit. Toen ik achttien was werd me duidelijk dat er niets waardevollers is als een leven in zazen.
Ik ben dankbaar voor alles in dit leven: Dankbaar daarvoor dat ik in armoede geboren ben, dankbaar dat mijn ouders vroeg gestorven zijn, dat dat ik van thuis weggelopen ben en in Eiheiji alles mogelijke beleefd heb. Dankbaar daarvoor dat ik nu, als een bloem die de zon tegemoet groeit, mijn hele wezen naar de Weg kan richten.
3. Een madeliefje is een madeliefje is een madeliefje
Jij wilt zo gelukkig zijn als de rest? Je zegt “Ik zou graag zo willen zijn als jij”? Het geluk van anderen is niet jouw geluk. Jouw geluk moet je zelf vinden.
Ego loslaten wil zeggen alles te accepteren zoals een rol in het theater. Je ontvouwt jezelf in de rol die je toebedeeld is. Je wordt één met de rol, zonder verdere voorkeuren of illusies. De abt is één met de abt, de kleine monnik is één met de kleine monnik. Dat is vertrouwd raken met jezelf.
Oefening wil zeggen de plek waar je je nu bevindt tot het paradijs maken, het hemelrijk onder je voeten ontdekken.
4. Hoe meer je van jezelf geeft, hoe meer vrede je zult vinden
De weg van boeddha bewandelen wil zeggen tevreden zijn met de huidige dag. Jouw voeten moeten stevig in de schoenen staan zodat je de huidige dag, dit moment, deze plek waar je je nu bevindt en vooral jezelf niet uit het oog verliest. Oefening bestaat niet daaruit zo snel mogelijk klaar te zijn met poetsen. Als je tijdens het schoonmaken je dagelijkse leven niet uit het oog verliest, dan is dat oefening.
Doe gewoon wat je doen moet, zonder na te denken over gewin of verlies. Wijd je volledig aan dit, ene moment.
Leidt geen halfslachtig leven, zoals iemand die de hele dag aan zijn eigen scheten ruikt…
5. Wijsheid is als een rups
Vandaag beoefen je voor het eerst in je leven zazen. Begin derhalve iedere dag met dezelfde frisse geest, die je ook met nieuwjaar hebt. In zazen is iedere dag een nieuwjaarsdag. Gelukkig Nieuwjaar!
Sommigen vragen zich bij de ordinatie tot monnik af: “Zal ik het echt volhouden mijn hele leven lang monnik te blijven?” Maak je nou toch niet zo druk! Ben gewoon monnik, alleen voor deze ene dag. Ben dagelijks monnik voor een dag – zo leeft een monnik, dag na dag.
Blijf alsjeblief altijd een beginner in zazen. Vergeet nooit het gevoel dat je had toen je voor het eerst de zenhal betrat. Zazen brengt ons dicht bij dit gevoel van respect. Vergeet nooit jouw allereerste zazen, wordt nooit een “Zazen-profi”.
6. Je ware zelf zien
Wat heeft Boeddha ons eigenlijk geleerd? Dat ieder van ons zichzelf erkennen moet, zichzelf doorgronden moet, zelf uitvinden moet wat hij nu hier, op dit moment, daadwerkelijk te doen heeft.
We zijn nooit tevreden: We zijn nog niet eens met onszelf tevreden en daarom doen we ons best iemand anders te gelijken. Maar precies daar ontstaat de illusie. Jij bent niemand anders dan diegene die op dit moment ontevreden met zichzelf, zijn leven leeft. Niemand kan dat voor jou in de plaats doen. En alles wat je op dit moment denkt en wilt en doet ben je zelf, onvervangbaar zoals je bent – daarom is er nu, hier geen “ware zelf” buiten deze “ontevreden zelf”.
Echte rust-van-geest zul je alleen dan vinden als je je eens echt zorgen maakt, om je leven vecht en er alles aan doet jezelf niet uit het oog te verliezen. Pas als je op deze manier bij iedere, afzonderlijke stap de geest aanspant om de grond onder je voeten niet te verliezen, pas dan zul je vrede in je geest vinden.
7. Zazen is de oude patriach die tegelijkertijd jouw nieuwe “ik” is
Wij leven ons leven slechts provisoir, alsof iemand onze veer aangespannen heeft. We bewegen ons als speelgoedrobots, totdat de veer ermee ophoudt. Zazen wil zeggen, de veer niet door een ander laten opwinden, maar zelf je eigen leven leven.
Als je zegt dat je geen tijd hebt wil dat zeggen dat je laat binden door omstandigheden. Je brandt af als een wonderkaars. Ben op je gemak, ben helemaal jezelf: Belangrijk is dat je je leven leeft, diep verankerd in je zelf.
Het licht naar binnen keren en jezelf belichten wil zeggen, jezelf aan je zelf overgeven. Het wil zeggen stil zitten en naar jezelf kijken, alsof je in een bioscoop zit. Als je op deze manier naar jezelf kijkt, zul je alle lijdende wezens begrijpen: Je zult inzien dat je zelf een van deze wezens bent die verstrikt is geraakt in zijn eigen onwetendheid.
Boeddha dat ben jijzelf. Als jij niet als boeddha leeft, wie dan?
8. Ik ben met mijn universum geboren en ik zal met mijn universum sterven
Wij denken dat we geheel op eigen kracht leven maar in werkelijkheid is het de grote natuur die ons in leven houdt. Jouw leven behoort niet alleen jou toe – het is universeel. Dit universele leven is jouw zelf, het is het ware mensenlichaam dat de gehele kosmos omvat. Zazen wil zeggen het universele leven – jouw Zelf – te leven. Dat is niets meer dan zelf het universum te manifesteren en betuigen. Als ik alleen zazen beoefen, oefent het gehele universum met mij – omgeven door zazen.
Als je duidelijk erkent dat jouw leven naadloos verbonden is met het universum en er geen haarbreed tussen jou en Boeddha past, dan zal het je op toneel niet uitmaken of je de voor- of achterbenen van een kamelenkostuum speelt: Je zult in iedere, afzonderlijke handeling je gehele levenskracht ontvouwen.
Het raamwerk van ons ego is zo beperkt dat we de wereld om ons heen verdraaid zien. We zien de dingen slechts door een gekleurde bril. Dat wat we zien, bestaat vaak niet eens – het is enkel de plank voor onze kop die we zien! We moeten deze gekleurde bril afzetten om de dingen te zien zoals ze daadwerkelijk zijn – ongeschminkt en transparant. Dan zullen we ook inzien dat de bergen en rivieren, de bomen en het gras niet los van ons bestaan.
9. Meneer Sawaki doet graag wat hem zint, maar ik vraag meneer Sawaki niet altijd naar zijn mening
De mens Sawaki wordt door de weg van boeddha geleid. Daarom kan de doorsneeburger (1) Sawaki niet altijd doen wat hem zint. Dat is geloven in de Weg. Als ik mijn blik naar binnen richt, kan meneer Sawaki mij niet meer voor de gek houden.
(1) "Doorsneeburger" is een centraal begrip bij Sawaki Roshi, wat ook vertaald kan worden als "de gewone mens" of als "de mens verstrikt in illusie". Als Sawaki over de "mensen" spreekt, dan is dit meestal niet bedoeld in humanistische zin als de "meetlat aller dingen", maar meer als een wezen die "met een slimme blik in de ogen radeloos in het duister tast". Ieder van ons is een doorsneeburger, maar we mogen het doorsneeburgerschap niet als excuus gebruiken.
Niemand houdt echt van de Dharma van boeddha’s en patriarchen. Dan nog liever de Dharma van wijn, vrouwen en gezang. Ook ik zou me liever laten gaan en doen waar ik zin in heb, maar zazen laat me geen keus: Het trekt me voor. Alles is erop afgestemd dat ik niet verdwaal - en dat is alles.
Je leven lang door Boeddha geleefd, door de Dharma geleefd – dat wil zeggen dat jouw geest zelf Boeddha is.
10. Genieten van het geluk en de vrijheid van een nar
Zelfs als iemand jou teer over het hoofd giet: Als je het beziet vanuit een standpunt dat 180 graden verschilt van wat doorgaans is, kan het zinvol voor je zijn. Vanuit welk oogpunt bekijk je het verergerde gezicht van de ander? Met welke oren hoor je de boze woorden, die over je gesproken worden? Ben je in staat het gif in medicijn te veranderen en daaruit kracht te putten? De vraag is hoe je zelf met dit leven omgaat, en het antwoord op deze vraag zou jouw religie moeten zijn.
Als jou een ongeluk gebeurt, dan is dat goed: Want dan zie je ineens weer helder voor ogen. Het is niet goed als het je altijd goed gaat: Dan ben je als een kat die zich, verslapen in de warmte van de zon nog eens gemoedelijk uitrekt.
In Zen wordt gezegd: “Iedere dag is een goede dag!” De vraag is wat we moeten doen zodat iedere dag een goede dag is. Wat moet je bezitten om iedere, afzonderlijke dag te kunnen genieten? Helemaal niets! Je hoeft helemaal niets te bezitten of te doen om gelukkig te zijn, je wordt alleen constant voor de gek gehouden dat je dit zou moeten doen of dat zou moeten bezitten. Als je eindelijk inziet dat dit niet meer dan een hersenspinsel is, zal elke dag inderdaad een goede dag zijn en zal elk jaar een goed jaar zijn. Soms gaat het je goed, soms gaat het je slecht – maar is het werkelijk waard dat deze stemmingswisselingen jouw dag bepalen? Als je daadwerkelijk loslaat, zul je inzien dat alles om het even is. Sterven moet je, teneinde een gelukkig leven te leiden.
11. Je wilt niet richting hel? Geen angst, de hel is leuk!
Belangrijk is dat je vastbesloten in de rivier van het leven springt. Het maakt niet uit of je doelloos ronddobbert en uitgeput naar lucht snakt of dat je voor de stroom uit springt – of je je eigen leven als een kwelling of als genot ervaart, wordt hier bepaald.
Er was eens een neuroot die bang was te zakken voor zijn staatsexamen. Toen hij met bloed doorlopen ogen en zorgelijk gezicht op me af kwam, zei ik tegen hem: “Vooropgesteld dat je zakt – wat wil dat nou zeggen buiten dat er meer bekwame kandidaten zijn, dan jij? Is dat geen reden tot vreugde? Als daarentegen zo iemand als jij het examen zou halen, dan wil dat zeggen, dat er niet genoeg anderen zijn die beter zijn dan jij – en dat komt ons land niet ten goede!”
Niemand dwingt jou, ook maar iets met dit lichaam of deze geest te doen. Toch blijf je hardnekkig geloven dat de job de “job” is en eis je meer loon. Ik maak me nooit druk om mijn dagloon – want voor mij is dit geen “job”, voor mij is het slechts een spel.
12. Diep verzonken in illusie – gewoon rechtdoor gaan
Wat is de zin van het leven? Ons leven heeft helemaal geen zin! En door zazen zul je eindelijk inzien dat het niet belangrijk is “waar het om gaat” – inclusief zazen zelf.
Wat bezit echt werkelijkheid? De houding van jouw lichaam! Hoe het met jouw bewustzijn is, is niet belangrijk. Het echte probleem lost op, zodra je de juiste houding aan het zitten overlaat.
Als je zazen beoefent, ben “jij” het niet die zazen beoefent. Er is slechts de onbegrensde wijdte, die de onbegrensde wijdte beoefent. Deze onbegrensde wijdte staat voor het geloof in zazen.
In zazen is er geen “jij” meer. Je wordt één met de grote natuur of beter gezegd de grote natuur keer terug – naar zich zelf.
13. Ik? Ik ben slechts een schimmel in een vochtige hoek
We leven dit leven volgens een kosmische indeling, die ons in leven houdt – Hoe is het dan toch mogelijk dat we onszelf op de borst slaan en van “ons” leven spreken? Hoe is het mogelijk dat alles om het “ego” draait?
(Zichzelf in de wang knijpend:) Dit is niet meer dan een schimmel, die bij de juiste temperatuur en vochtigheidsgraad uit de aarde rijst. Niets bijzonders, gewoon schimmel! Een product van warmte en vochtigheid!
Het leven loopt niet zoals jij dat wilt. Maar zodra je ophoudt verkeerde voorstellingen te maken en in plaats daarvan jouw blik naar binnen richt, zul je zien dat er geen hindernis meer over is.
14. De Boeddhadharma is eeuwig en onbegrensd – hoe zou deze ooit passen in jouw kleine wereld van geluk en tevredenheid?
Je zegt dat het moeilijk is de Leer van Boeddha te begrijpen? Wat vind je er zo moeilijk aan? Dat wat daar woelt in jouw kleine schedel is geen begrijpen – stop met nadenken, dan is er niets aan de hand!
Je denkt tevreden te zijn? Dat is slechts een droom! Stop met dromen en oefen met heel je hart wat niet tevreden stelt: Zazen. Betreedt met forse tred de Weg, daar waar niets te winnen valt – zo iemand heet “Een mens op de weg van verlichting”.
Satori omvat niets wat jou tevreden stelt: Satori wil zeggen dat het gehele universum naadloos verbonden is. Satori moet voor jou niet anders zijn dan dat het voor de anderen is. Zolang het jou om jezelf gaat, heeft dat niets van doen met de Weg van Boeddha.
15. Zen is niets spritueels – zen wordt met het lichaam beoefend
Satori voltrekt zich niet in jouw hoofd. Satori wordt met het lichaam beoefend. Het is de oefening in de houding van Boeddha. Al wat “spiritueel” is, moet voorzichtig benaderd worden. Zen-oefening begint bij het lichaam.
Jouw geest manifesteert zich in jouw lichaam – of beter gezegd: in de levensinstelling.
Zen is jouw dagelijkse leven. Als je naar de w.c. moet, dan moet je op de w.c. je leven opnieuw uitvinden. Als je in bad gaat, moet je in bad tot een religieus leven komen. In zazen gaat het erom je eigen leven steeds opnieuw met frisse adem te leven.
16. Je zoekt naar geestelijke rust? Maak je eerst eens echt zorgen!
Pas je aan de omgeving aan, doe anderen een plezier. Leef jouw leven zo, dat je buurman tevreden is. Oefen je zo in je huwelijk. Oefen zo met je ouders of kinderen. Leef je leven als een dode – dan werk je niemand op de zenuwen.
Toen ik terugkwam uit de oorlog, was ik eens getuige van een explosie in een munitieopslag. Je kunt je niet voorstellen hoe ik in mijn broek scheet! Gedurende de oorlog heb ik me altijd groot voorgedaan met mijn vechtersgeest, maar terugblikkend was dat ook niet meer dan het geleuter van een bandiet als Kunisada Chûji(2). Moed komt tevoorschijn als we een tegenstander zien, met wie we kunnen vechten. Maar als we domweg alleen in zazen zitten, helpen moed en vechtersgeest niet als de bodem onder onze voeten begint te wankelen. De berusting die te vinden is in de leer van boeddha, heeft niets van doen met de overmoed van een bandiet. De leer van Boeddha wordt op geheel andere wijze beoefend. Toen ik dit voor het eerst inzag ben ik opgehouden te wedijveren met anderen om wie de beste en de moedigste is.
(2) Kunisada Chûji is samen met Ishikawa Goemon en Tenichibô de Japanse geschiedenis ingegaan als de drie meesterdieven.
Ga eerst eens zitten. Geen reden tot haast. Neem in alle rust de juiste zithouding aan. Hier is het uitgangspunt: Bezie je hele leven vanuit zazen, maak je op weg en laat je duidelijk worden wat het leven voor jou inhoudt.
17. Hooggeëerd publiek! Zie hier, een echte monnik!
Als je ophoudt jezelf in de schijnwerpers te gooien, dan zal jouw leven onbegrensd weids zijn. Sinds ik het professoraat op de Komazawa universiteit heb aangenomen, krijg ik een maandloon uitbetaald om zazen te beoefenen – opmerkelijk dat men zaken doet met iets dat men eigenlijk voor zichzelf, helemaal alleen beoefent. Dat wil zeggen dat mijn oefening nog onrijp is!
Iemand die denkt een zenmeester te zijn en ook door anderen zo behandeld wil worden, is een uilskuiken. Een echte zenmeester denkt er niet over na of hij een zenmeester is of niet.
Er zijn monniken die leven de regels alleen maar strikt na omdat ze daardoor door anderen bewonderd worden. Bij mij komt dat over als een truc van een goochelaar in een circus – het liefst zou ik willen zeggen: “Hooggeëerd publiek! Zie hier, een echte monnik!
Een jonge monnik die met alle toewijding de Boeddhaweg beoefende, vertelde ik ooit: “Let liever op dat niet ergens onderweg je lont opbrandt!” Want bij de beoefening van de weg valt niets te bereiken. Jouw dagelijkse oefening moet een uitdrukking zijn van doelloosheid, van overgave en loslaten.
18. De houding van het lichaam drukt zich in het hele leven uit
Vandaag de dag zie ik veel mensen die denken dat vrijheid inhoudt dat je kunt doen en laten waar je zin in hebt. De moderne mens schijnt aan de chronische ziekte te lijden alleen dat te doen wat plezierig is. Alle aspecten in ons dagelijkse leven moeten op een duidelijk doel gericht zijn – we moeten met eenzelfde precisie schieten als een scherpschutter, zowel bij het eten als op de plee.
Boeddha zijn wil zeggen helemaal jezelf zijn – hier en nu. Geheel in dit moment zijn. Geheel één zijn met wat je doet. Op deze plek geheel één te zijn met alle aspecten van het dagelijkse leven.
Jouw oefening zelf is Satori, jouw vorm is de geest, jouw instelling is de Weg. Dat jouw gedrag de Boeddhadharma is wil zeggen dat jouw instelling en houding in alle aspecten van het leven zijn doordrongen.
19. De kracht om te leven haal je uit je geloof
Het leven is een grote echtelijke ruzie. En we blijven maar hopen op iemand die deze strijd voor ons beslecht. Maar de oplossing voor deze strijd moeten we in onszelf dragen. Dat is wat ik geloof noem. Deze innerlijke kracht haal je uit je geloof, uit het Boeddhisme. Het moet zo zijn alsof Boeddha in jouw hart woont en je dagelijks een bezoek brengt. Je moet deze relatie zo verder ontplooien, dat Boeddha op elk moment en op elke plek tevoorschijn komt – dan bevrijdt je niet alleen je eigen lijden, maar ook het lijden van alle mensen.
Je mag jouw satori niet luchtdicht verpakken. Als je eenmaal met de Grote Kwestie in aanraking bent gekomen, moet je je hele leven erop bouwen – als je thee drinkt, drink je thee, als je eet, dan eet je. Om het even of je nou slaapt, opstaat of omvalt, jouw hele leven moet erdoor vervuld zijn.
De Weg van Boeddha mag geen middel zijn om het doel te bereiken in jouw leven. Het is belangrijk dat jouw hele leven doordrongen is van de Leer.
20. Satori? Dat is niets anders dan verliezen
Ik verwoord het Boeddhisme graag in een bevel: “Staakt het vuren!” Dan zijn er geen tegenstanders meer, dan is er niemand meer om mee te wedijveren.
Om te zien hoe de Boeddhanatuur ons geheel vervult, zullen we eerst vergankelijkheid moeten inzien. Vergankelijkheid inzien wil zeggen ons leven zin geven. Als je de vergankelijkheid inziet, zul je begrijpen dat het beter is je voor anderen op te offeren dan voor jezelf te leven. De geest die zich opoffert voor anderen, is de geest die de vergankelijkheid inziet.
Tot op vandaag dacht ik dat de wereld er was voor mij, vanaf vandaag wil ik mijn leven geven voor deze wereld: Het gaat om deze ommekeer.
Ik zeg vaak dat satori ‘verliezen’ is. Winnen is verdwalen. Die bij het gokken of in de lotto wint, zal zich verliezen in illusie. Waarom zijn de mensen eigenlijk uit op gewin en succes? Als de wereld dat nou eens inzag, dan zou er vrede heersen op aarde.
21. Je wilt tachtig worden? Leef liever het eeuwige leven!
De reden dat we altijd bekvechten met anderen is onze illusie. Ergens dragen we allemaal een tegenspraak in ons en we weten niet waarom. En als ook maar het geringste tegenzit, dan explodeert deze tegenspraak. Uiteindelijk wil dat zeggen dat we ons eigen leven niet begrijpen.
Toen ik 13, 14 jaar was verdronk ik langzaam in mijn eigen lijden en met 16 had dit lijden zijn hoogtepunt bereikt. Hoe moet ik leven!? Moet ik dit lichaam dat lijdt van me afwerpen? Neen, dat is onmogelijk. Mij reste niets anders dan met dit zondige lichaam mijn weg te gaan. Dit lichaam had ook een bandiet kunnen worden, die zijn eigen broer met een dolk neersteekt – echter ik besloot me aan zazen te wijden. Dat is niet gering. Dit is niet alleen een groot gewin voor mezelf, maar ook voor vele anderen.
Je wilt geld verdienen, je wilt smullen, je wilt carriere maken: Dat is afwijken van de Weg. In zen gaat het erom terug te keren naar jouw oorspronkelijke weg – bezin je op je eigen natuur! Vanuit dit standpunt zul je inzien dat je niet uit eigen kracht geboren bent, noch op eigen kracht ademt en dat ook jij het niet bent die je eigen hart laat slaan. “Ik doe alleen wat ik leuk vind” – sla geen wartaal uit, de oude wijzen leerden ons dat we niet gescheiden zijn van het universum.
Je studeert ijverig omdat je een doel voor ogen hebt. Daarbij motiveert het je als anderen zien dat je succesvol bent. Maar zodra je je doel bereikt hebt, kom je weer in een dip: Iets ontbreekt er nog. Jouw echte zelf zul je pas tegenkomen, als je je ontdoet van je stinkende vleesvracht en één wordt met het universum. Maar daarvoor moet je eerst eens stevig op je achterste gaan zitten. Als je dan eindelijk inziet dat je één bent met het universum en jouw leven vanuit deze visie leeft – dan zul je vreugde ervaren, dan ervaar je wat echt geluk omhelst.
22. Jouw leven? Als het voorbij is, is het voorbij!
“Hoe als mens leven?” – Jij hebt geen idee, jouw vrouw heeft geen idee, je kinderen hebben geen idee. De wereld is vol met mensen die niet het geringste idee hebben, hoe ze het leven moeten leven.
We leven ons leven als spelende kinderen in een bos: zoekend, vangend en gevangen worden. In onze zoektocht verliezen we ons zelf steeds verder en verder in het kreupelhout en we zullen eerder sterven dan deze verwarring ooit ontrafeld te hebben.
Wie altijd de nieuwste delicatessen wilt uitproberen zal het slecht afgaan als er geen delicatessen meer zijn. Als je altijd het leven wilt genieten, zal eens het genot je misnoegen. Geluk is aan hem, die arm geboren is en door een harde leerschool is gegaan. Armoede is niet altijd armoede en vreugde niet altijd vreugde. Alleen de doorsneeburger maakt een hoop bombarie om niets. Hij draait steeds rondjes, loopt dat achterna wat hem boeit en ontwijkt dat wat hem niet aanstaat – het grootste geluk omvat niets anders dan erin op te gaan.
Je hoeft niet je leven lang naar “rust van geest” te zoeken, alsof je een hoekje zoekt om je te verstoppen. Als jouw zorgen alledaags zijn, dan moet je de rust van geest in deze zorgen vinden.
23. Waarom ben je eigenlijk op de wereld gekomen?
Er bestaat geen enkel probleem – de Weg is eenvoudig, zonder moeilijkheden. Hoe kan het dan dat de weg voor de volwassenen zo moeizaam lijkt, terwijl het voor een baby zo eenvoudig is? Volwassenen zijn nogal bizar – waarom openen ze niet gewoon hun ogen en kijken vooruit, in plaats van te schelden en zichzelf iets voor te liegen? Er is geen enkele reden tot beklag: Als het regent, dan laat het regenen en als de storm raast, dan laat hem razen.
Men zegt dat dit lichaam zoals het is, het lichaam Boeddha is. Maar het lichaam van een doorsneeburger is niets anders dan een doorsneeburger. Het lichaam van een doorsneeburger kan alleen dan het lichaam van Boeddha zijn als de doorsneeburger zichzelf volkomen vergeet.
Je bent zo weg van jezelf dat je meer lijkt op de duivel dan op Boeddha. De Leer moet als een marionet met je spelen totdat je je zelf niet meer bewegen kunt. Alleen dan kun je zeggen dat dit lichaam zoals het is, Boeddha is.
24. Jij wilt satori? Waarom, om het als een ring door je neus te halen?
Het kosmische landschap te overzien in een oogopslag, is geen kwestie van een brandpuntsafstand. Het gaat om de scherpte van jouw instelling. Je moet je volledig ontdoen van al jouw illusies. Wat er ook in jouw hoofd dwaalt: Het klopt niet en al het andere klopt ook niet. Alles wat je denkt en bedenkt klopt niet – als je uiteindelijk alles zo negeert, is er op het eind niets meer over. Je moet je gekleurde bril afzetten. Dan zie je de dingen zoals ze werkelijk zijn.
Het is heel eenvoudig: De dingen zijn, zoals ze zijn. En dat is alles. En of dat nou zo goed is of niet, doet verder niet terzake.
Dacht je soms dat religieuze beoefening tot Satori leidt? Neen, oefening zelf is Satori.
Zazen is eenvoudigweg zitten – zonder er ook maar aan te denken een Boeddha te willen worden. Zazen is de grootste rust in ons leven.
25. Blijf arm – anders verdwaal je
Als jonge monnik deed ik er alles aan Satori te verkrijgen. Toen gaf Fueoka Ryoun Roshi mij een les voor de rest van mijn leven: “Wat maak je je toch druk, Kodo. Je bent als iemand die stront aan zijn neus heeft hangen en zich toch afvraagt wie er een scheet heeft gelaten. Zolang je op deze manier naar Satori zoekt, zul je het nooit vinden.”
Wie wil er Satori? “Ik!” De Satori van deze “ik”, stelt niets voor.
“Ik ben een leerling van Meester huppeldepup!” Deze leerlingen pronken slechts met de naam van hun meester. De verpakking is kennelijk belangrijker dan de inhoud.
De mensen proberen zelfs met zazen nog iets te bereiken. Zelfs op de Weg lijden ze nog aan stress.
26. Religieuze oefening is het loslaten van de vastgeroeste opvattingen en voorstellingen
Als je verkrampt bent, zul je je nooit kunnen ontdoen van je vastgeroeste voorstellingen. Laat je daarentegen los, dan zal ineens de wereld om je heen zich onverhoopt openbaren.
We dragen een brok graniet in ons hoofd. Dat is wat ik onze “indivudualiteit” noem: Dat wat van ons is, willen we niet loslaten. Mannen houden vast aan hun mannelijkheid, vrouwen zwermen in hun vrouwelijkheid. Beiden gekluisterd aan hun eigen standpunten. Oefening bestaat daaruit deze vastgeroeste instellingen los te breken. Als je echt bereid bent je zelf helemaal los te laten, zul je zelfs niet meer aan je leven hangen. Daarom is het belangrijk om in de oefening een open en flexibele geest te ontwikkelen en niet langer je eigen hersenspinsels na te lopen. Verlies jezelf niet langer in onbenulligheden, maar wijd je aan het onbegrensde, kosmische geheel.
Als je de voorstelling van het “ego” loslaat, zul je je zelf in alles ontdekken. In alle dingen - in een kop thee, een paar houtsandalen, overal zul je je zelf ontdekken. En ineens heeft alles een betekenis gekregen in je leven: Dat is zazen beoefenen.
Leef je leven vanuit het standpunt van je ouders, vanuit het standpunt van je vrouw, vanuit het standpunt van je kinderen. Dan zul in jouw ouders, in jouw vrouw en in jouw kinderen jezelf zien.
27. Een verdwaalde is tevens een boeddha – doorleef de diepte en dynamiek van deze relatie
Hoe meer je bezig bent met jouw apengeest en paardenwil, des te meer zal jouw apengeest en paardenwil je mangelen en voor de gek houden. Je kunt zazen beoefenen, Amithaba Boeddha reciteren, de regels strikt naleven – je kunt ook wachten tot je een ons weegt: Nooit zul je kunnen ontdoen van je illusies. Hoezeer je ook je best doet je los te maken van illusie, nooit zul je de toestand van niet-denken of niet-geest bereiken – je maakt alleen maar jezelf gek!
De mens en de Boeddhadharma – deze relatie is ondoorgrondbaar diep. De doorsneeburger en Boeddha leven samen. Er is geen doorsnee burger buiten Boeddha en er is geen Nirvana buiten leven en dood. Aan jou is het de vrede in dit brandende huis te vinden.
“Zo helder en licht de maan schijnt,
zo donker is de schaduw van de den”.
Hoe langer je zit, des te meer zul je inzien dat zowel boeddha als de doorsneeburger in jou wonen. Dat is Samadhi: De onbegrensde, weidse en tevens gecompliceerde wereld.
28. Wie zou jou gemist hebben als je vorig jaar was gestorven?
Verwondert het je, dat de ander zo geïrriteerd is? Misschien is het wel zo dat jij je ergert over de ander – en hij blikt met gelijke boze ogen terug. Zoals jij de anderen behandelt, zo reageren ze op jou.
We zien alles door een gekleurde bril – in het Boeddhisme noemt men dit “karma” of “illusie”. De wereld waar we tevreden mee zijn en de wereld waar we ontevreden mee zijn, hebben we zelf samengesteld.
Er is noch geluk, noch ongeluk in het leven. Alles is afhankelijk van jouw persoonlijk perspectief: Er zijn mensen die nog hun lijden weten te vinden in het grootse geluk.
Het verhaal van jouw leven is als de vlucht van de wolken. De weidse hemel is de Leer. Niets om aan vast te klampen – helemaal niets.
29. Je leeft al in Nirvana – en je maakt je nog steeds druk om je loonstrookje?
Je pocht met je naam en rang en je weet nog niet eens wie je werkelijk zelf bent. Je weet niet aan welk toeval je het te danken hebt geboren te zijn en je weet nog niet eens waarom je ademt. Voordat je het in de gaten hebt, word je verliefd op een meisje en voordat je het weet sta je daar getrouwd met vrouw en kind – en weet je nog steeds niks.
Mensen zijn altijd op de vlucht. Ze verstoppen zich dan hier, dan daar – altijd op zoek naar een betere stek. Wanneer eindigt deze vlucht van de mens? In de doodskist!
Niets in deze wereld is van echt belang: Geld niet, carriere niet, wat je behaagt of niet behaagt. Niets is oninteressanter dan dat wat de mensen interesseert. Rampen? Niet interessant. Zelfs Ryokan zei: “In tegenspoed moet je tegenspoed verwelkomen; als je moet sterven, dan sterf! Alleen op deze manier kun je een ramp meesteren.”
30. Je wilt zo dicht bij jouw verlichte meester zijn als een luis in de onderbroek?
De wereld moet je zien vanuit de laatste zucht van een dode. Hoe ziet de wereld eruit vanuit de doodskist? Zolang je leeft zie je alleen de wereld van jouw illusies. Pas wanneer je sterft, komt deze wereld werkelijk tot leven.
Niets in dit leven staat vast: Geluk blijkt in ongeluk te stranden en ongeluk in het geluk. In werkelijkheid is er geen geluk of ongeluk, geen vreugde, noch leed. Niets moet zo zijn als het is; het is zoals het is. Alleen de mensen blazen het graag op – zo is het leven.
Vele dingen in het leven zijn slechts hersenspinsels, die we zelf gevoed hebben. We moeten terug naar onszelf, wakker worden en de wereld zien zoals deze daadwerkelijk is, geheel naakt, zonder onze bedenksel. Dat is de Boeddhadharma. Alles wat we aangeleerd hebben, alles wat we van horen en zien kennen, moeten we eerst eens vergeten. Al onze vergaarde kennis, alles wat we op school geleerd of op televisie gezien hebben, we laten ons alleen maar voor de gek houden.
31. Het universum als geheel is niets anders dan de ontwaakte geest
Je maakt je druk over hoe je zo snel mogelijk van punt X naar punt Y komt? Shikantaza wil zeggen teruggaan naar het moment waarbij deze gedachte niet van belang is. Op het kussen is er geen rijk of arm, is er geen bekwaam of onbekwaam. Terug naar dit punt is er slechts het zitten, vast verankerd op de grond.
“De vogel zingt, de bloem lacht – geheel uit zichzelf, geheel natuurlijk.” Geen tussenkomende gedachtes als: “Ik zal die Sawaki eens met een lied imponeren” of als: “Heb je geen ogen in je hoofd? Zie je dan niet de schoonheid van mij als blakende bloem?” De vogel zingt gewoon en de bloem ontvouwt zichzelf – op deze manier verwerkelijken ze zich zelf als zich zelf door zich zelf.
Wijsheid is iets anders dan denken te weten. Bij het denken te weten is men zelf het middelpunt, maar wijsheid bezit geen middelpunt. Er is geen zelf. Daarom gaat het de wijzen ook niet om hen zelf. De wijze ontwaakt niet voor zichzelf.
Als je een scheet laat, dan stinkt het – als dat geen waarheid is, wat dan wel? Er is niets in ruimte en tijd wat niet een uitdrukking van deze waarheid is. Is wit beter dan zwart? Wie kan dat nou bepalen! Wit is wit, zwart is zwart – alle dingen zijn uitdrukking van de Dharma, zonder dat daarbij het ene beter is dan het andere.
32. Mijn zazen omvat zowel Truman als Mao Zedong
Zazen wil zeggen het eeuwige leven te leven met dit lichaam zo als het is. Dat wil zeggen het leven op een volkomen manier te leven. Het hoogste doel dat een mens zich kan stellen in zijn leven is dit lichaam in te zetten ten behoeve van het gehele universum.
Zazen is dankbaarheid tonen voor dit leven dat je van de grote natuur ontvangen hebt en inzien dat het deze natuur is die jou de kracht tot leven geeft. Dat wil zeggen dat jij niet echt “je zelf” bent want je bent naadloos verbonden met het hele universum. Daarom is er geen plek in het universum die je niet bereiken kunt: Als je zazen beoefent, dan oefent het hele universum met jou. Want het universum is de inhoud van jouw oefening.
Zen moet jouw levensinstelling zijn. En jouw levensinstelling moet daaruit bestaan dat bij elke stap of beweging die je maakt, je nooit jezelf verliest. Altijd vaste grond onder de voeten, of met andere woorden altijd onafgescheiden van het universum. Jij leeft jouw leven doordat je het universum uitademt en het universum inademt.
Zodra je inziet dat je naadloos verbonden bent met het universum, zul je ook inzien dat je het kosmische leven niet kunt doden. Als je het kosmische beginsel begrijpt dat leven niet sterven kan dan zul je ook niet doden. Daarom wordt gezegd: “Gij zult niet doden!” Het is geen verbod. Het is een vanzelfsprekendheid waartoe je moet ontwaken.
33. Zazen is allesomvattend omdat het universum allesomvattend is
Boeddha is geen begrip. Als we evenwicht vinden in onze spieren en zenuwen, wordt dit lichaam tot Boeddha. Oefening zelf is satori. Vorm zelf is de geest. De houding zelf is de Weg.
“Ontwaken” is één worden met je lichaam. Dan beschik je over Boeddha’s geest, jouw doen en laten gelijken het doen en laten van Boeddha. Zazen beoefenen is op dezelfde golflengte als het universum komen, om uiteindelijk jouw losgeslagen barometer weer precieus te laten functioneren.
Ik vertrouw erop dat zazen één is met deze Sawaki. Zazen is Sawaki, Sawaki is zazen. En daar komt niets tussen. Maar eenvoudig is dat niet. Gewoonlijk denk je in zazen aan dat meisje dat je net op straat tegenkwam, of aan iets anders. Maar eigenlijk is zazen zo immens en onbeweeglijk als de berg Fuji. Waarom dwaal je nog langer, blijf wakker tijdens zazen! Als ik zit als een steen, dan zuigt zazen me op en slurpt me leeg. Dat is Samadhi, dat is mijn ware zelf.
Samadhi is het Zelf - waarvoor geen vervanging bestaat - bevatten, het is één zijn met dit ene ogenblik. En het is belangrijk dat dit Samadhi een leven lang voortduurt. Gisteren zazen, vandaag zazen. Oefen dag in, dag uit, jaar na jaar. Zo raken we in zazen vertrouwd met ons zelf en dit zazen bevatten is niets anders dan onszelf bevatten.
34. Alle problemen lossen vanzelf op, zodra je jezelf los laat
Let op dat je ruis van geborgenheid en tevredenheid niet verwart met de gelovige geest. Voel je je goed tijdens zazen? Denk heus niet dat dit „goede gevoel“ Samadhi is! Het is dezelfde illusie als de geborgen- en tevredenheid. De ware leer van Boeddha is het ontwaken uit deze ruis. Voor de “geestelijken” mag deze ruis een goede bron van inkomsten zijn – daarom zouden zij ook nooit op het idee komen te zeggen wat ik nu zeg.
Zazen is jezelf doorlichten. Nergens word je zo genadeloos geconfronteerd met jezelf als in zazen. Je gaat alles van jezelf zien wat je liever niet zag. En des te oprechter de oefening, des te doorzichtiger zul je worden. Des te doorzichtiger je wordt, des te duidelijker zullen je onaardige kanten je voor ogen komen. Beoefen alleen dan zazen als je de confrontatie met jezelf wilt aangaan. Ga zitten temidden van jouw illusies. Zazen laat het licht van de waarheid op je schijnen – jij, die verloren bent geraakt in eindeloze wirwar. Binnen deze illusie omarmt Boeddha jou en zodra je deze omarming verwelkomt zul je de verstrengeling van jouw illusies ontknopen en inzien hoe bekrompen je het leven leeft. Geloven is jezelf zwijgzaam gaan inzien.
Je bidt niet om bij God een plek in het paradijs te krijgen, je bidt ook niet om op zoiets als “satori” te wachten. In een werkelijk gebed verliezen je eigen smekende woorden hun oorspronkelijke betekenis van eigenbelang en hoop. En het gebed legt zich bloot, je deelt alles met de tienduizend verschijningen van hemel en aarde. Dit gebed is grenzeloos - als een witte reiger, neergedaald in witte sneeuw.
Als twee mensen voor elkander buigen wil dat zeggen dat ze hun ego een rustpause geven. Andersom wil dat ook zeggen dat we ons ego een rustpauze moeten geven als we ons voor een ander buigen. Zij die zich voor elkander buigen, zijn op dat een moment naadloos met elkaar verbonden. Zowel diegene die buigt, als diegene voor wie gebogen wordt, gaan voorbij de grenzen van doorgaans inzicht van de doorsneeburger. Het leven moet in respect geleefd worden. Zelfs je eigen familiaire aangelegenheden zullen zich oplossen, als je eens tien dagen lang probeert een ander respect te tonen.
35. Het begint pas echt te stormen als je je losmaakt van het universum
Met jouw voortdurend geleuter, belazer je toch alleen maar jezelf. Het wordt tijd dat je de rimpels in je hart glad strijkt en eens een half uur gaat zitten: Maak schoon schip! Dan zal in het licht van de oorspronkelijke waarheid je ware gezicht tevoorschijn komen.
Zazen beoefenen wil zeggen je persoonlijke zelf vergeten. Tijdens zazen neem je vrij van je privé aangelegenheden. Alleen als je je persoonlijke beslommeringen laat voor wat ze zijn, zul je één worden met het universum. Zolang je dit niet inziet en je zorgen blijft maken over je eigen vleesvracht, kan geen geld ter wereld, geen studie en zelfs geen tientallen jaren zazen je ook maar iets verder brengen.
Het licht der wijsheid is niet waarneembaar. Want jouw waarneming zelf is het licht der wijsheid. Je ware zelf is geen deel van je bewustzijn. Als je je bewust bent van jezelf is dat alleen maar omdat je je vergelijkt met anderen. Maar net zoals je je niet bewust bent van je slaap, ben je je ook niet bewust van je ware zelf. Maar ook al kun je het niet begrijpen of omvatten, wil dat nog niet zeggen dat je er niet één mee kunt zijn. In zazen ben je werkelijk één met jezelf.
Een zijn in zazen wil zeggen dat jij zelf jezelf door jezelf tot jezelf maakt. Daarom mag zazen geen object van jouw bewustzijn worden. Te beweren satori bereikt te hebben of door zazen veranderd te zijn, is hetzelfde als dat je zegt: “Kijk eens hoe diep ik nu slaap!”. Ik was eens bij de kapper en viel daar in slaap. Toen liet een medewerker me later weten dat ik er lief uitzag tijdens m’n slaap. Dat wilde ik natuurlijk zelf zien, dus stelde ik een spiegel op zodat ik tijdens het slapen een voorzichtige blik op mijn gezicht kon werpen. Natuurlijk funktioneerde dat niet. Als je echt slaapt, weet je niet dat je slaapt – je bent één met je slaap.
36. Jouw illusies zijn niets anders dan het licht der wijsheid
Wie denkt een goed mens te zijn, is het in werkelijkheid niet. Wie denkt een slechterik te zijn, is zo slecht nog niet. Je illusies doorzien, is het brein zuiveren. Geen illusie meer te ontkrachten, geen waarheid meer te bereiken.
Je denkt last te hebben van je gedachten tijdens zazen? Maar het is toch normaal dat je je leven lang gedachten maakt. Waarom deze als “storend” ervaren en proberen te elemineren? Waarom denken dat gedachten belangrijk zijn? Laat de gedachten eens voor wat ze zijn. Als ze komen, dan komen ze. Je moet er alleen niet naar grijpen want dan produceer je volgende gedachte en verlies je jezelf slechts meer en meer. Als je hiermee ophoudt, zullen de gedachtes vanzelf verdwijnen. Als de ene gedachte verdwijnt, verschijnt direct de volgende. Maar als je je er niet mee bezig houdt, zullen ze zich spoorloos oplossen. En als uit niets verschijnen nieuwe gedachten uit de bovenlaag van je bewustzijn. Zit gewoon in zazen en laat komen wat komt, hou je er verder niet mee bezig. Alleen in zazen kun je je daarvan vrijwaren.
84 duizend gedachtes verschijnen en verdwijnen. Zonder jouw toedoen, funktioneert jouw lichaam ononderbroken. Daarom ben “jij” het ook niet die “denkt” en moet je deze gedachte laten voor wat het is. Om niet verstrikt te raken moet je de gedachten loslaten – als je de gedachte laat voor wat het is, is dat de juiste houding tijdens oefening. Zo zul je inzien dat het onstaan en vergaan van de 84 duizend gedachtes niets anders is dan een natuurlijk functioneren van jouw lichaam in dit ene ogenblik. Dit funktioneren in deze ene ademteug, deze ene gedachte omvat niets anders dan het licht der waarheid.
„Hoe zeer ik ook zazen beoefen, het lukt me niet mijn hersenspinsels te bedwingen!” – dus zazen deugt niet? Als je alleen maar bezig bent je gedachtes te elemineren, is het ook niet verwonderlijk dat je je er niet van bevrijden kunt. De gedachte zelf een gedachte te kunnen elemineren, is al een gedachte!
37. Verdwijn je in zazen? Of benut je zazen voor jezelf?
Geloven is jezelf inzien. Als je de kruik met troebel water goed vasthoudt, zakt de modder vanzelf naar benee. Zo is het ook met jouw illusies tijdens zazen. Je hebt ze nou eenmaal en dat is alles. Belangrijk is jezelf te blijven. Laat je van niets en niemand iets wijs maken – zit gewoon stabiel en jouw illusies zullen naast je plaats nemen.
Mensen zijn bang voor verveling. Vertwijfeld proberen ze de tijd te doden, altijd op zoek naar iets “interessants”. Net zoals de kinderen, steeds bedelend om een nieuw stuk speelgoed. Daarbij zien ze niet in hoe waardevol deze verveling is: Hoeveel tijd van jouw leven besteed jij aan zazen?
In onze school is zazen geen voorbereiding op satori. We beoefenen gewoon zazen. Daar is verder niets voor nodig. Geen pen en papier, ook satori en illusie mag je thuis laten. Neem helemaal niets mee naar zazen! Zazen is gewoon zitten – en dat is alles. In deze berusting liggen de onbegrenste mogelijkheden en helaas geen snoepje voor een toevallige passant.
Zie het eens vanuit het perspectief van een dode. Die maakt zich nergens meer druk om. Alle problemen lossen vanzelf op, zodra je ophoudt je hoofd er over te breken. Zazen is in je eigen doodskist plaats nemen: Geen verdere discussie. Als je zit, moet je je voorstellen reeds dood te zijn.
38. Zitten is je nieuwe zelf verwelkomen
Zen is vertrouwd raken met jezelf. Je maakt jezelf door je zelf tot je zelf. Dat is een Boeddha: Iemand die geheel zichzelf geworden is.
Het gaat hier niet om jouw beschimmelde, persoonlijke zelf. Het gaat om jouw zelf dat onafscheidelijk verbonden is met het universum. Dat is een verbonden zijn met zowel alle boeddha’s als alle lijdende wezens. Als je op deze wijze op zoek gaat naar jezelf, dan is dat de ware Weg. De ware Weg kent geen onderscheid tussen “jou” en “mij”.
De doosrneeburger die zich zelf ontdekt heeft, is geen “doorsneeburger” meer. Want iedere doorsneeburger is een Boeddha. En een boeddha is niet gewoon een „boeddha“. Iedere Boeddha is een doorsneeburger. Boeddha en doorsneeburger zijn één en verschillend, verschillend en één. Onmogelijk deze te scheiden.
39. Zazen wil zeggen, Boeddha spelen
De boeddhaweg bewandelen wil zeggen, doen alsof je boeddha bent. Je moet proberen hem zo goed mogelijk te imiteren. Je moet niet proberen de Leer met het brein te begrijpen. Want dan ga je de Leer tot iets menselijks maken. En dan ga je denken dat jouw imitatie van Boeddha jouw persoonlijke, menselijke inzet is en je iets zal brengen. Dat is nou wat men de “Zen ziekte” noemt.
“Heb ik er wat aan? Of heb er niets aan?” Laat deze gedachte los en zit gewoon.
Shikantaza is water scheppen uit de bron met een emmer zonder bodem. Maar dit mag niet achteloos gebeuren. Je moet doorgaan tot het eind – alles eruitscheppen. “Gewoon zitten” wil niet zeggen zomaar gaan zitten. Jouw leven moet ervan af hangen, de oefening moet oprecht zijn. Zazen is geen middel tot het doel. Zazen moet jouw wereld zijn: Als je deze weg tot het eind doorloopt, zul je thuiskomen op deze plek, nu en hier, geheel jezelf.
Zazen is gewoon zazen. Zazen zelf is het doel, is de andere oever (Nirvana), is het hoogste goed. Het gaat er niet om een Boeddha te worden. Wat is zazen? Het is Boeddha spelen. Geen opgelegde opgave. We spelen Boeddha.
40. Jij wilt een gezond en lang leven? Je bent niet goed bij je hoofd!
Vandaag de dag wenst een ieder zich een gezond en lang leven. Maar waarom wil je eigenlijk gezond en lang leven? Zie je niet in dat de wens een lang leven te hebben een ziekelijke gedachte is? Een lang leven of gezondheid zeggen mij helemaal niets. Alleen om de Weg te bewandelen wens ik gezond te zijn en lang te mogen leven.
Wat wil je eigenlijk echt? Misschien moet je daar eens over nadenken. Als je de dag neemt zoals het komt, eet wat je voorgezet wordt zonder ergens bij stil te staan – dan omhelst jouw leven niet het echte leven. Alleen religie zet een mens aan tot zijn diepste wens. En wat omhelst jouw diepste wens? Ik noem het: Zazen.
Onze geest is voortdurend in beweging. Deze is noch vierkant, noch rond – er is geen grip op te krijgen. Desondanks is het onze onrustige geest waarmee we de gelofte waarmaken alle levende wezens te redden, en deze gelofte draagt ons een leven lang. En ooit zal deze gelofte zijn vruchten gaan dragen.
41. Alle Boeddha’s zijn diep verstrikt in illusie – en alle lijdende wezens bevinden zich op de top van verlichte wijsheid
Ik ben als een kameleon: Als ik in de trein zit, trek ik een grimmig gezicht zodat de kinderen me niet storen tijdens m’n slaap. En zie ze dan eens staren als ik vervolgens bij het uitstappen ze glimlachend nog een mooie reis toewens.
Als je iemand uitscheldt, mag er geen woede heersen in je hart. Je moet altijd weer het volgend moment kunnen lachen. Altijd als ik iemand aansnauw, is dat met een glimlach in mijn hart.
Alleen als je volledig bent opgelost, kun je medeleven tonen. Zolang er nog een spoor van jezelf aanwezig is, kan er geen sprake zijn van oprecht mededogen.
Vooropgesteld je sterft omdat je je helemaal voor de ander gegeven hebt. Is dat dan zo erg? Het gaat erom belangeloos vanuit het hart te handelen.
42. Niets overtreft dat wat nergens goed voor is
De doorsneeburger maakt zijn leven lang theater om zijn uiterlijk, zijn voorkeuren, zijn carriere en wat hij zoal verder graag op zijn bord ziet. Voortdurend op zoek naar steeds nieuwe bevredigingen. En wat heeft hij er aan? Niets! Als je inziet dat er niets te halen valt, hoef je ook niet verder te zoeken. Je zult je rust vinden in zazen, in het afvallen van lichaam en geest.
Je beoefent zazen? Zazen moet jou beoefenen! Zazen is nergens goed voor. Zazen is geen werktuig van de mensen. Werktuigen van mensen worden door mensen weer vernietigd. Eeuwigheid heeft niets van doen met de mensen.
Alles in de wereld brengt onkosten met zich mee. Niets is gratis. Daarom staan we ook niet te springen om iets te doen wat niets brengt. Het vergt een wijs besluit, iets geheel belangeloos te verrichten.
Als een mens zich geheel aan de Dharma wijdt, is er geen plek meer voor aarzeling en twijfel. Als je alles wat je bent op het spel zet zit je recht en oprecht, zonder enige aarzeling of twijfel.
43. De Weg reikt van kop tot teen
Er wordt gezegd dat er geen verschil is tussen Boeddha en een ieder van ons. Ik vraag me af of er daadwerkelijk geen verschil is. Ik denk dat er geen groter verschil bestaat! Wil je weten wat jou van Boeddha onderscheidt? Dat wat je ten toon spreidt: Mannen denken dat ze “mannen” zijn en vrouwen denken dat ze “vrouwen” zijn. Hier ligt de wortel van illusie.
Je verbergt je voortdurend achter je ego. Je kijkt alleen maar vanuit het standpunt van het ego, daarom zie je de dingen niet zoals ze zijn. Zelfs als je een buiging voor Boeddha maakt, ontbreekt er nog iets. Zelfs als je zazen beoefent, is het niet compleet. Van vroeg tot laat schommel je tussen vreugde en lijden en je stemmingswisselingen doen daar nog een schepje bovenop. Met jouw visie over leven en dood geraak je alleen nog maar verder van huis. De kwestie van leven en dood is een psychologische valkuil – slechts bestaand in je eigen gedachten: Zelfs als je denkt dat je deze kwestie van leven en dood kunt oplossen en zo de kringloop van geboorte en dood kunt ontvluchten, is de oplossing die je denkt te weten slechts een oplossing in je brein en is de gedachte zelf, de kwestie van leven en dood te kunnen oplossen niets anders dan een onderdeel van het probleem zelf.
Je denkt je te hebben ontdaan van eerzuchtig streven – en je klampt je harsstarrig vast aan dit idee. Je denkt vrij te zijn van je illusies – en je hebt er een illusie bij. Er is altijd wel iets wat je niet kunt loslaten. Je moet dit onderscheid vergeten en ook de geest die denkt “los te laten”, moet je loslaten – om zo het loslaten nog los te laten. De Boeddhadharma kent geen einde.
Het gaat hier om een innerlijke transformatie. Om je los te kunnen maken van je ego moet je van binnen uit opnieuw geboren worden. Het is niet onmogelijk – als het niet haalbaar is voor langere periodes, dan laat op zijn minst het ego voor dit, ene moment los. Oefening is het loslaten van het ego, elk moment weer opnieuw.
Waarom eet je eigenlijk elke dag? Alleen omdat je honger hebt? En verder, doe je alleen maar wat je leuk vindt? Je bent als een klein kind! Het moet je langzaam duidelijk zijn waarom je eigenlijk leeft, waarom je je brood eet. Je moet een duidelijk doel voor ogen hebben. Wat je ook doet je doet het ten dienste van dit ene doel – doe goed je best en als je aan het eind (van het leven) beland bent, dan ben je aan het eind beland. Er is slechts een enkel doel voor nodig, om jouw leven eenvoudig en stil – zonder veel onnodige ophef – ervoor in te zetten.
44. Je moet het boeddhisme niet zo letterlijk nemen
Toen ik nog jong was, baarde de studie van het boeddhisme me veel kopzorgen. Het boeddhisme kwam me zo moeilijk voor omdat ik het zag als een voedingsdeskundige het koken: Als we wetenschappelijk analyseren hoeveel zout en vitamines een gerecht bevat, hoeveel calorieën, hoe de bereiding moet zijn zonder dat de vitamines verloren gaan et cetera, dan stuiten we ook op een hoop moeilijkheden. De reden waarom het boeddhisme heden ten dage zo verloren is geraakt, is louter omdat we alles op deze manier analyseren, zonder er überhaupt zelf iets van te eten. Mij volstaat de eenvoudige smaak – dag in, dag uit. Het dode omhulsel van de wetenschap interesseert me niet.
Toewijding aan oefening is iets anders dan erover nadenken. Ik zelf heb het bijvoorbeeld vaak over de gezichtstrekken, omdat vorm mij fascineert. Vorm is naar mijn mening erg belangrijk. Ik denk dat de vorm van gassho, van de buiging en van zazen zelfs al door de boeddha’s van voor Shakyamuni doorgegeven werden. Toewijding aan oefening is een volledig overgeven aan deze vorm. “Als de vorm klopt, klopt ook de inhoud”- de juiste instelling impliceert de juiste geest. Daarom is het van belang, dat we in onze dagelijkse, steeds wisselende belevenissen onze houding toetsen in de oefening van zazen en we van ’s ochtends tot ’s avonds deze levensinstelling polijsten.
Alleen spirituele klaplopers lopen warm voor wat er in de boeken staat. Je moet leren de werkelijkheid van jouw hersenspinsels te onderscheiden. Als je leest dan lees je zelf, schep je zelf. Je bent pas echt jezelf als je alle theorie achter je laat. Je te baseren op de kennis van het boeddhisme is gevaarlijk: Je denkt alles in woorden te kunnen verklaren. En nog voordat de woorden inhoudelijk tot je doordringen, heb je er al een doctoraalscriptie over geschreven, of geven de mensen je geld voor je “Dharmatoespraken”. Wetenschappers beroepen zich een leven lang op begrippen. Ze zijn dermate theoretisch georiënteerd, dat ze tot aan hun dood erin blijven geloven. Ze denken teveel na, maken teveel onderscheid. Voor hen is het onmogelijk iets open en direct te aanvaarden – zoals zazen door zazen te begrijpen.
Bodhigeest bezitten wil zeggen de anderen bevrijden alvorens zelf bevrijd te worden. Maar zolang je er alleen maar over praat de anderen te redden terwijl je in de bus nog niet eens opstaat voor een ander, zijn het slechts lege woorden.
Als de mens terug zou keren naar zijn ware natuur, zouden alle problemen vanzelf oplossen. Maar vandaag de dag draait alles alleen maar om geld, neuken en vreten – de reinste dwaasheid!
45. Je ontdekt de huidige dag daar waar nog geen gedachte is
De Grote Kwestie van jouw leven krijg je cadeau niet van je ouders, noch van je meester: In de perzikbloesem zul het vinden. De grote kwestie gaat voorbij leven en dood – de perzikbloesem bloeit!
Ben geheel jezelf. Hier en nu moet je vaste grond onder de voeten hebben en geen ogenblik langer meer verspillen. Als je jezelf bent, dan ben je Boeddha.
Je moet nog niet eens Shakyamuni imiteren. Je moet je leven elke dag opnieuw ontdekken. De huidige dag moet zich grenzeloos uitdeinen. Maak deze niet tot een kopie van de gedachte van gisteren. Jouw gedachte vandaag moet geheel vrij zijn.
Jij zelf bent de Waarheid. Daarom moet je je best blijven doen. Hemel en aarde spreiden de Waarheid ten toon. Satori begint daar, waar je ophoudt ernaar te zoeken.
46. Je hebt voor je geboorte niets hoeven te betalen – en nu wil je zelfs nog geld terug krijgen?
De mensen leven in hun verbeelding. Eerst fabriceren ze iets, dan grijpen ze ernaar en vervolgens beginnen ze erom te bekvechten – alles neemt deel aan het grote theater. Een mens als ik, die in alle rust leeft, rent niet als een bezetene naar de voedertrog, waar zowiezo niets eetbaars in zit. Ik probeer niet iets onbereiksbaars te bereiken. Ik treur ook niet als ik pech heb en verheug me niet over geluk. Mijn hele lang heb ik me niet druk gemaakt.
“Zazen beoefenen we om Satori te verkrijgen, toch?” Onzin! Wil je soms nog een fooi krijgen voor zazen? Zazen moet je open en zonder verwachting beoefenen. Als men mij vraagt waar zazen goed voor is, dan zeg ik dat het nergens goed voor is. En dan hoor je als snel: ”Als het nergens goed voor is, begin ik er beter niet aan!” De vraag rijst wat eigenlijk wel ergens goed voor is?
Alles wat wij doen is voor niks. Alles wat we ontvangen is voor niks. De regen valt voor niks, de zon straalt voor niks. We krijgen geen rekening van de zon voor zijn “zonne-energie”. Waarom maken we ons dan druk dat we niks mee kunnen nemen in de dood? De rekening is vereffend, klaar, uit! Wat maakt het uit dat je op het eind als een hond in de goot van de straat sterft? Ik heb mijn hele leven lang met de instelling geleefd dat ik uiteindelijk als een hond zal verrekken. Mijn hele leven heb ik aan zazen verkwist. Ieder probeert iets toe te voegen aan zijn mensenleven – daar ligt de illusie.
47. Van pijl en boog tot atoombom, het is maar wat je “vooruitgang” noemt
Als je eens heel eerlijk diep in je hart kijkt, zul je zien dat je alleen maar bezig bent je ego te bevredigen als je zegt: ”Ik offer mezelf op voor de anderen!” Gaat het daarbij uiteindelijk niet alleen maar om jou?
De hele wereld is op zoek naar bevrediging, naar vervulling van de wensen. En het antwoord is te vinden in de tijdschriften! Geen wonder dat de mensen steeds verder verstrikt raken in hun onwetendheid. De gebeurtenissen in de wereld verschijnen nog dezelfde dag op ons beeldscherm. En zo is het ook met de kringloop van onze illusies. We noemen dat “vooruitgang” en “beschaving”, de vraag is echter welke vooruitgang dit ons eigenlijk biedt. Vanuit het boeddhisme gezien is deze “vooruitgang” een verval. We gaan steeds dieper ten onder en hulden ons daarbij in beklagenswaardig lijden. De mensheid schreed voort van pijl en boog tot kruisboog, van kruisboog tot jachtgeweer, van jachtgeweer tot machinegeweer tot uiteindelijk de waterstofbom. Maar in hoeverre is hun karakter mee geëvolueerd? Niet te zien: Het zijn nog steeds dezelfde onrijpe bengels die met elkander ruziën. Alleen zijn ze nu beter bewapend.
De vraag is wat jij eigenlijk onder “cultuur” verstaat. Als je de bioscoop zat bent en de concerten je niet meer fascineren, neem dan eens even afstand van jouw “cultuur” en ga gewoon in zazen zitten. Hier zul je uiteindelijk vinden wat, in de schuilhoek waar je er eeuwig zo wanhopig naar zocht - niet te vinden was.
Satori kent geen begin, oefening neemt geen eind. Wacht niet tot iemand je er een fooi voor geeft. Oefening is de altijd al aanwezige satori naar buiten laten treden. Daarom is er geen satori los van oefening en is er geen oefening buiten satori.
48. De duivel heeft bezit van je genomen? Neem hem zijn buit weer af!
Hou op met knoteren. Leef in het moment, op deze dag, in dit ogenblik. Wat rest je anders dan nu je best te doen?
Al die jaren lang, ben je gaan shoppen met je gevoelens, ben je op je bek gegaan, was je jaloers en heb je met handen en voeten om je heen geslagen. Ga nou gewoon eens zitten. Hoe lang heb je om dit punt heengedraaid? De wanhopige zoektocht is eindelijk beëindigd. Hier ligt de rust en de vrede die zazen ons schenkt.
Onze oefening is als het riet kappen. Als je niet oplet, snij je nog je vingers aan de scherpe randen van het riet. Als je echter het riet bij de wortels pakt kun je het zo uittrekken. Hoe meer een mens van zich geeft, hoe meer hij van zichzelf laat zien.
Is het niet bijzonder, dat de mens nog altijd zijn krachten spaart? Iemand als ik die geen talent heeft, niet intelligent is, geld noch ouders heeft, rest niets anders dan volledig zichzelf te geven. In zoverre heb ik geluk gehad in mijn leven. Want welk geluk kan groter zijn, dan zich in een situatie bevinden waarin je niets anders rest dan jezelf te geven?
