GAKUDÔYÔJINSHÛ
1. Ontwaak de geest van verlichting
De geest van verlichting (1) heeft vele namen, het is echter een en dezelfde geest.
Patriarch Nagarjuna (2) zegt: “De geest die de vergankelijkheid aller ontstaan en vergaan in de wereld inziet, wordt ook wel de geest van verlichting genoemd”. Laten we derhalve deze geest als de geest van verlichting eens nader bekijken. Als je de vergankelijkheid echt inziet, dan wordt de egoïstische geest niet gewekt, er verschijnt geen eerzucht en je zult versteld staan van de snelheid van het tijdsverloop.
Oefen daarom de weg, alsof je een vuur op je hoofd wil doven. Zie in hoe illusoir jouw lichaam en leven zijn. Daarom moet je het voorbeeld volgen van Boeddha Shakyamuni, die eens zijn voet zeven dagen lang ophief (3). Zelfs al hoor je de lofzang van een Kinnara god of van een Kalavinka vogel, laat het als het huilen van de avondwind in jouw oren zijn (4). Zelfs al aanschouw je het gelaat van schoonheden als Maoqiang of Xishi (5), laat het als de druppels van de ochtenddauw in je ogen zijn. Zodra je je bevrijd hebt uit de ketens van jouw begeerten, zul je vanzelf het beginsel van de ontwaakte geest belichamen.
Zowel in het heden als in het verleden horen we diegenen die weinig van de Leer vernomen hebben, en aanschouwen diegenen die weinig begrijpen. Velen zijn in de valkuil van eerzucht gelopen en voor eens en altijd verloren geraakt op de Weg van Boeddha. Hoe jammerlijk! Ga hier niet aan voorbij zonder dit ingezien te hebben.
Zelfs als je de provisoire en de ware soetra’s leest en de exoterische en esoterische leren verbreidt, zelfs dan kan er geen sprake zijn van de ontwaakte geest, zolang je vasthoudt aan roem en eer.
De een zegt, ontwaakte geest is de onovertroffen, ware en absolute geest en heeft niets van doen met roem en verdienste. De ander zegt, het is die ene gedachte uit drieduizend en een derde beweert dat het de Dharmapoort is waar geen enkele gedachte uit voort komt. Weer een ander benoemt de ontwaakte geest als de geest die in de oceaan van Boeddha onderduikt (6).
Al deze fraseurs weten niets van de ontwaakte geest, ze belasteren slechts de leer. Verre dan ver zijn ze van de Boeddhaweg verwijderd. Kijk toch eens naar de geest die het om roem en eigen interesse gaat: Raakt deze geest die ene gedachte uit drieduizend verschijningsvormen? Laat deze de Dharmapoort zien waar geen enkele gedachte uit voortkomt?
Neen, daar is slechts sprake van volstrekt onzinnig streven naar roem en verdiensten en niets van wat wij als de ontwaakte geest zouden kunnen bestempelen. Sinds eonen delen de Heiligen - die de Leer en Weg bereikt hebben - deze stofwereld met ons om ons te redden, zonder ook maar een gedachte te verspillen aan eerzucht en verdienste. Zelfs de Leer hebben ze losgelaten, waarom zouden ze zich dan nog hechten aan de wereld? Wat de “geest van verlichting” genoemd wordt is in de eerste plaats de geest die de vergankelijkheid inziet, zoals hierboven besproken. Het heeft er niets mee van doen waar deze klaplopers het over hebben. Hun ongeboren gedachte en drieduizend verschijningsvormen zijn de wonderbaarlijke oefening, die na het ontwaken van de geest komt. Haal dat niet door elkaar. Oefen gewoon in alle rust, waarbij je jezelf vergeet. Op deze manier raak je vertrouwd met de ontwaakte geest.
De tweeënzestig standpunten (7) berusten allen op een “zelf”. Als je je een voorstelling van een “zelf” maakt, ga dan eens in alle rust zitten en kijk er naar: Wat is de wortel van al dit, dat tot jouw lichaam, innerlijk en uiterlijk behoort? Het lichaam met huid en haar is iets dat je van je vader en moeder gekregen hebt. Hun beider witte en rode druppels zijn van begin af aan tot aan het eind substantieloos. Daarom kan dat niet jouw “zelf” zijn. Ons leven wordt gestuurd door de werking van onze geest, die de wil, het bewustzijn en het weten omvat. Maar wat wil dat uiteindelijk zeggen in deze, ene ademteug? Ook dit is geen “zelf”. Laat daarom lichaam en geest los. Loslaten is ontwaken, vastklampen is verdwalen.
En dan nog ga je uit van een “zelf”, waar geen “zelf” is, dan nog hang je aan je leven terwijl het niet “jouw” leven is. Je oefent niet zoals je de Boeddhaweg zou moeten beoefenen en je ziet niet af van de wereldse gevoelens die je moet loslaten. Je verafschuwt de ware leer terwijl je de verkeerde leer achterna loopt. Geen wonder dat je verdwaald bent!
1. Het woord, dat hier als de “geest van verlichting” vertaald is, wordt in het Nederlands ook wel “Bodhigeest” genoemd. Bodhi wil zoveel zeggen als “wijsheid” of “het ontwaken”. In het Japans is het Bodaishin of Dôshin, in Sanskriet is het Annutara-samyak-sambodhi-citta.
2. Een van de belangrijkste filosofen van het Boeddhisme, die in de tweede of derde eeuw van onze jaartelling leefde. Zijn filosofie wordt gekenmerkt door een logische ontkenning van alle denkbare standpunten om uiteindelijk uit te komen bij de Weg van het midden en de Leer van alle verschijnselen.
3. Een oude soetra vertelt dat Shakyamuni in een vroegere incarnatie voordat hij zelf een verlichte werd, een week lang op de punten van zijn tenen stond voor een andere (legendarische) boeddha, om hem te prijzen.
4. Kinnara is de god van de muziek. Over de Kalavinka vogels wordt verteld, dat ze een zoete zang hadden en in de Himalaya bergen leefden.
5. Deze namen zal de hedendaagse lezer weinig zeggen. Voorbeelden uit de 20ste eeuw zijn Marilyn Monroe of Brigitte Bardot.
6. Al deze beschrijvingen van de ontwaakte geest zijn in principe niet verkeerd. Inderdaad wordt, vaak nu nog in de Boeddhologie deze geest zo beschreven. Dôgen Zenji echter verwerpt soortgelijke beschrijvingen, daar het hem niet om de theoretische uitleg gaat, maar om de beoefening van ikloosheid.
7. Bedoeld worden de tweeënzestig verschillende niet-boeddhistische zienswijzen van de persoon die deze een substantiële kern (het innerlijk subject) toeschrijven.
2. Als je de ware Leer hoort, laat dan niet na deze te oefenen en te leren
